«Հայջրնախագիծ» ինստիտուտի տնօրեն Յուրի Ջավադյանի խոսքը «Բարեփոխումների աջակցության հանրային նախաձեռնության» կազմակերպած «Ջրային ռեսուրսների հիմնախնդիրները Հայաստանում» թեմայով քննարկման ժամանակ

Ես ներկայացնեմ մեր ռեսուրսների վիճակը: Հոսող ջրային ռեսուրսները կազմում են ընդամենը 7 մլրդ 300 մլն խորանարդ մետր, որից մենք օգտագործում ենք 2,3 մլրդ խմ: 5 միլիարդ խմ ջուրը հոսում է մեր սահմաններից դուրս: Այսինքն՝ պետք է այսօրվանից սկսած կառուցենք մեծ ջրամբարներ, ջրամբարային համակարգեր: Ի ուրախություն բոլորիս՝ կառավարությունը քննարկեց և շուտով որոշում կլինի, որ Սևանի շուրջը նորից 4 փոքր ու միջին ջրամբարներ կառուցենք, նախագծենք ու 2 տարվա մեջ կառուցենք: Գյադիկվանքի 25 միլիոն խմ ջրամբարը, որը բավականին լավ ջրատարություն կունենա, Զիրակի ջրամբարը, դա կտանք Կեչուտի միջոցով, մյուսը կտանք առաջին թունելի միջոցով, Ֆիալետովոյիի ջրամբարը՝ 42 միլիոնանոց ծավալով, կտանք ուղիղ Հրազդան գետ, և Քասախի 11.5 միլիոնանոց ջրամբարները: Սրանք կլինեն արդեն դոնոր ջրամբաներ, որ այսուհետև մենք չունենանք հնարավորություն և անհրաժեշտություն Սևանից ջուր վերցնելու, թողնենք, որ նորմալ բարձրանա մինչև 6 մետր: Հիմա՝ շարունակությունը սկսենք նրանից, որ այսօր մենք Սևանը բարձրացնում ենք կեղտոտ ջրով, ամենակեղտոտ ջրով: Որովհետև մենակ այդ ռեստորանների և հյուրանոցների սպասքի ու սպիտակեղենի լվացման հեղուկների մեջ զգալի քանակությամբ ֆոսֆոր պարունակող նյութեր կան: Իսկ ծաղկումը հիմնականում ֆոսֆորի բարձր քանակությունից է սկսվում և ջերմաստիճանից: Եվ մեզ խիստ անհրաժեշտ է Սևանի կոյուղացման խնդիրը լուծել: Մենք արդեն ձեռնարկել ենք: «Քիմմաստեր» ընկերության 7 հատ մաքրման կայաններ այսօր գործում են: Համաձայն Սևանի մասին օրենքի՝ պետք է պարտադրենք՝ որևիցե մեկը իրավունք չունի կեղտաջուր թափել Սևանա լիճ: «Քիմմաստեր» ընկերությունը մեզ խոստացել է, որ գոնե մշտական գործող 300 կայաններ տրամադրի: Այսինքն՝ թափող կազմակերպությունները պիտի կարողանան լուծել հարցը, և կայանները տեղադրվեն: Ի՞նչ են տալիս այդ մաքրման կայանները. Սևանի ջրավազանի ամենամաքուր գետի ստանդարտով ջուր: Դրանից պակաս իրավունք չունի: Եվ միկրոբներով են մաքրում, քիմիա չկա, հիանալի բան է մեզ համար: Իսկ այն 3 կառուցված կայանները ավելի մեծ վնաս են տալիս. փոխանակ մաքրեն՝ կենտրոնացնում են կիսամաքրված կեղտաջուրը ու կենտրոնացված են թափում՝ շատ ավելի վատ հետևանքներով: Դրա համար մաքրման մոդուլներ կան, որոնց միջոցով իսկական մաքրված ջուր պիտի լցնենք, որ Սևանը ոչ թե կեղտոտ ջրով բարձրացնենք, այլ մաքուր ջրով: Եվ մենք արդեն կառավարություն ենք ներկայացրել, վարչապետին անձամբ զեկուցվել է: Վարչապետը շատ լավ ընդունում է դժվարությունները, որ պիտի հաղթահարենք,  և Տարածքային կառավարման նախարարը ինձ զանգեց, ասաց, որ հարցը դրականորեն լուծվել է: Երկրորդը՝ մեր կարևոր հարցերից մեկը Հրազդան գետի և Երևանյան լճի մաքրության խնդիրն է: Մոտ 30 տարի առաջ մենք Գետառ գետը, հատուկ կոյուղագիծ կառուցելով, հանել ենք Երևանյան լճից, թափվում է ջրամբարից ներքև: Իսկ ի՞նչ է կատարվում այսօր ռեստորանային տնտեսություններում: Բոլորը ուղիղ թափում են գետը: Հարցնում ես՝ սա ինչու՞ է թափվում այստեղ, ասում են՝ դե, մեքենան ուշացել է, դրա համար: Կանչում է մեկին, հայհոյում, թե՝ էս ի՞նչ ես արել, ինչի՞ չես մաքրել: Բանից դուրս է գալիս, նախ՝ ոչ մեքենա ունեն, ոչ էլ մենք թափելու տեղ ունենք: Երևանում չունենք կեղտաջուրը թափելու տեղ: Նոր սկսում ենք մաքրման կայան կառուցել: Դժբախտաբար, Հայաստանում չունենք հիմնական կառուցված, գործող մաքրման կայաններ: Երևանը պիտի առաջ գնա, իսկ 1200 տեղից կեղտաջրեր են թափվում, որից 220-ը՝  Հրազդան գետ: Մենք 2006 թվականին ուսումնասիրել ենք Երևանյան լիճը: Երևանյան լիճը մի ահավոր վիճակում է, այնտեղ ունենք նաև ծանր մետաղներ՝ բարեբախտաբար նորմային մոտիկ: Մենք նախատեսել ենք գերեզմանոց, 15 կիլոմետր Երևանից հեռու տեղ ենք ընտրել՝ 10 հեկտար տարածքով, որտեղ որ գրունտային ջրերի խորությունը 100 մետրից ներքև է, որպեսզի վնաս չտա: Ու սկսելու ենք տեղափոխել Երևանյան լճի հատկապես էն աղբյուրների մասը, ուր եղեգներ են աճում՝ Ամերիկյան դեսպանատան կողմից: Դա Երևանի և շրջակա համայնքների հանգստի վայրն էր:

3-րդ կարևոր հարցը Արարատյան դաշտի հարցն է:  Մենք էնպիսի օրին ենք դրել Արարատյան դաշտը որ…  Սևջուր գետը 2007 թվականին ունեցել է 26.5 մլն խորանարդ մետր հոսք: Հիմա՝ ընդամենը 3-ը, որից 2-ը կոյուղի են: Հուլիս-օգոստոս ամիսներին մնում է մենակ կոյուղին: Դրանով ջրում ենք բանջարեղեն, մատակարարում մեր ժողովրդին: Այդ հարցի շուրջ մենք հիմա էլի նոր առաջարկությամբ աշխատում ենք, որ Կարակալայի հանգույցից ինքնահոս ջուր բերենք, հասցնենք Սևջուր գետին, որպեսզի կարողանանք հուլիս-օգոստոս ամսին՝ ջրի դեֆիցիտի ժամանակ, ոռոգում կազմակերպել: Այս բոլորը կառավարությունում զեկուցված է, այնտեղ հանձնարարություն կա, որ այդ 4 ջրամբարներից բացի 25 հատ առաջնահերթ ջրամբարներ նույնպես նախագծվեն ու կառուցվեն, չուսումնասիրված բոլոր ջրամբարները կուսումնասիրվեն այս տարվա ընթացքում: Սրանք հիմնական ջրաշինարարական հարցերն են, որոնք օրակարգի մեջ են, բավականին լուրջ միջոցառումներ է ձեռնարկում կառավարությունը, որպեսզի կարողանանք մեր ջուրը հավաքել ու օգտագործել: Իսկ ինչ վերաբերում է կորուստներին, ապա մենք ոռոգման ցանցերում 40 տոկոս սովորական կորուստ ունենք՝ մինչև դաշտը և դաշտն էլ հետը, 40 տոկոս՝ կոմերցիոն կորուստ: